Wetenschapper aan het woord
Ontwikkeling kind op basisschool afhankelijk van sociaal economische status
Kinderen hebben meer nodig dan alleen goed onderwijs om zich volledig te kunnen ontwikkelen. Onderzoek van ontwikkelingspsycholoog Nil Horoz impliceert dat basisonderwijs ook gericht moet zijn op de holistische ontwikkeling van kinderen om hun welzijn en groei te bevorderen.
Meer dan cognitieve ontwikkeling
Naast academische vaardigheden is het essentieel dat kinderen zich ontwikkelen op sociaal, emotioneel, gedragsmatig en motivationeel gebied. Deze verschillende domeinen zijn sterk met elkaar verbonden. Problemen in één domein kunnen negatieve gevolgen hebben voor andere gebieden. Zo kan agressief gedrag leiden tot conflicten met leeftijdsgenoten en leerkrachten, wat weer een negatieve invloed heeft op schoolprestaties en het zelfvertrouwen.
Omgekeerd kunnen positieve relaties met leeftijdsgenoten en leraren zorgen voor meer zelfvertrouwen, motivatie en een groter gevoel van welzijn. Het versterken van deze vaardigheden draagt bij aan de veerkracht en het welzijn van kinderen en legt de basis voor succes op langere termijn.
Wat SES-ongelijkheid en de impact op ontwikkeling
De sociaaleconomische status (SES) van een gezin beïnvloedt de ontwikkeling van een kind. Kinderen uit lagere SES-contexten hebben gemiddeld meer moeite met zowel academische vaardigheden als met sociale en emotionele ontwikkeling. Deze ongelijkheden zijn al zichtbaar bij de start van de basisschool en blijven bestaan tot het einde van groep 8. Onderzoek van Nil Horoz¹ suggereert dat Nederlandse basisscholen ondanks hun inspanningen niet in staat zijn om deze ongelijkheden te compenseren.
Kinderen uit lagere SES-gezinnen hebben bijvoorbeeld een grotere kans om gepest te worden, emotionele moeilijkheden te ervaren of gedragsproblemen te vertonen. Scholen met een grote populatie van hogere SES-gezinnen bieden niet altijd dezelfde voordelen voor alle kinderen. Bij deze scholen vertonen kinderen uit lagere SES-gezinnen gemiddeld meer depressieve klachten en hebben zij een minder positief zelfbeeld over hun academische vaardigheden dan hun leeftijdsgenoten uit hogere SES-gezinnen.
De kracht van een holistische aanpak
Het onderzoek benadrukt dat een holistische aanpak noodzakelijk is om deze ongelijkheden te verkleinen. Dit betekent dat programma’s niet alleen gericht moeten zijn op academisch leren, maar ook op de sociale, emotionele en gedragsmatige ontwikkeling van kinderen. Interventies, zoals “Taakspel”, hebben bewezen effectief te zijn in het voorkomen van gedrags- en emotionele problemen, hoewel ze niet altijd de SES-ongelijkheden volledig kunnen compenseren. Nil Horoz pleit daarnaast voor extra ondersteuning voor scholen en docenten om daadwerkelijk gelijke kansen binnen de klas te bevorderen.
Bredere voordelen voor kinderen en samenleving
Een focus op holistische ontwikkeling leidt tot meer motivatie, betere zelfregulatie, sterkere relaties en een groter gevoel van welzijn. Zoals UNESCO MGIEP² beschrijft, omvat leren veel meer dan kennisoverdracht: “Leren om te weten, denken, doen, zijn, worden, samen te leven en leren om met de natuur te leven.” Door deze brede benadering kunnen kinderen hun volledige potentieel bereiken en een positieve bijdrage leveren aan de samenleving. Ondanks de uiteenlopende omstandigheden en ervaringen in hun leven, heeft elk kind recht op gelijke kansen om vaardigheden en competenties te ontwikkelen, zodat zij hun optimale ontwikkelingspotentieel kunnen bereiken en hun algehele welzijn wordt bevorderd. Horoz is ervan overtuigd dat het bevorderen van de holistische ontwikkeling van kinderen en het versterken van samenwerking tussen onderzoekers, schoolprofessionals en beleidsmakers een belangrijke stap naar meer gelijkheid is.
Referenties
- Horoz, N. (2024). Towards a more holistic understanding of inequalities in childhood: A multi-context approach to parental education and child development. [PhD-Thesis – Research and graduation internal, Vrije Universiteit Amsterdam]. https://doi.org/10.5463/thesis.834
- Duraiappah, A.K*., Van Atteveldt, N.M.*, Buil, J.M., Singh, K. en Wu, R. (2022) Summary for Decision Makers, Reimagining Education: The International Science and Evidence based Education Assessment. New Delhi: UNESCO MGIEP.UNESCO MGIEP²UNESCO MGIEP²
“Echte gelijkheid ontstaat wanneer onderwijs, onderzoek en beleid samen investeren in de holistische ontwikkeling van ieder kind.”
Nil Horoz is postdoctoraal onderzoeker aan de Afdeling Klinische, Neuro- en Ontwikkelingspsychologie van de Vrije Universiteit Amsterdam. Haar onderzoek richt zich op de rol van sociaaleconomische ongelijkheid in de ontwikkeling van basisschoolkinderen.
Dit interview is onderdeel van het SKB magazine. Het magazine staat boordevol inspirerende verhalen en inzichten van iedereen die zich inzet voor gelijke kansen. Wil je een preview bekijken of het magazine direct aanvragen? Dat kan!
